Benedykt XIV
Prospero Lorenzo Lambertini (urodzony w Bolonii, 31 marca 1675 roku, zmarł w Rzymie, 3 maja 1758 roku) herbSyn Marcelo Lambertini, senator Bolonii i Lucrécia Bulgarini.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 17 sierpnia 1740 roku do 3 maja 1758 roku. "Sprawy dobre mają zawsze otwartość, zbrodnie kryją się przy pomocy tajemnic" - pisał w bulli z 1751 roku Providas o występności masonerii, wzywając biskupów oraz władców świeckich do jej wytępienia. Został wybrany po najdłuższym w czasach nowożytnych - bo trwającym ponad pół roku konklawe. Był człowiekiem pojednawczym, towarzyskim i dowcipnym, wyróżniał się wykształceniem oraz rozległymi zainteresowaniami, toteż zyskał szacunek nawet wśród protestantów, a Wolter zadedykował mu tragedię Mahomet. Prospero Lambertini przyszedł na świat w Bolonii, w rodzinie szlacheckiej. Studiował w rzymskim "Collegium Clementinum" i na tamtejszym uniwersytecie, zdobywając doktorat z teologii i prawa. Zatrudnił się w kurii rzymskiej, przechodząc przez kolejne urzędy. Z okresu, gdy - jako promotor wiary - zajmował się kanonizacjami, pochodzi jego słynne studium De servorum Dei beatificatione et beatorum canonisatione. Był także sekretarzem Kongregacji Soboru, rektorem uniwersytetu Sapienza i prawnikiem Penitencjarii Apostolskiej. Benedykt XIII mianował go biskupem tytularnym Teodozji, w 1727 roku biskupem Ankony, a potem w 1728 roku kardynałem, natomiast Klemens XII nadał mu w 1731 roku dodatkowo arcybiskupstwo Bolonii. Lambertini okazał się znakomitym zarządcą i pasterzem obu tych diecezji, a swoje doświadczenia zebrał w dziele poświęconym synodom diecezjalnym De Synodo dioecesana. W działalności jako arcybiskup miał jeszcze czas na pisanie cennych dzieł teologicznych na temat procesów kanonizacyjnych i beatyfikacyjnych i synodów diecezjalnych; obie książki przez długi czas miały dla Kościoła znaczenie fundamentalne. Jako uczonemu bardzo leżał mu na sercu rozwój nauki, o co w Rzymie troszczył się szczególnie. Konklawe, które dokonało jego wyboru, było naj dłuższym w nowożytnej historii papiestwa; trwało sześć miesięcy. Prospero Lorenzo Lambertini został wybrany 17 sierpnia 1740 roku i przyjął imię Benedykta XIV. Po elekcji udowodnił, że obcy jest mu nepotyzm, i zabronił swoim krewnym mieszkać w Wiecznym Mieście. Patronował licznym przedsięwzięciom gospodarczym w Państwie Kościelnym: ograniczył wydatki na administrację i utrzymanie dworu, zmniejszył podatki oraz budżet wojskowy, wspierał wolny handel i rolnictwo. W 1745 roku wydał konstytucją "Vix pervenit"w której potępił lichwę. Powołał dwie kongregacje: do oceny prac biskupów i do odpowiedzi na pytania biskupów. Zobowiązał biskupów do szkolenia kapłanów oraz wizytowania parafii i nakazał im zamieszkać w swoich diecezjach. Ustanowił urząd obrońcy węzła małżeńskiego w procesach o nieważność małżeństwa, a także uregulował sprawy małżeństw mieszanych. Powołał komisję do zreformowania brewiarza, wydał nowe martyrologium i ceremoniarz - pontyfikał biskupi. Za jego pontyfikatu narastała poważnie wrogość wobec zakonu jezuitów; przeciwnicy starali się wszelkimi środkami doprowadzić do jego rozwiązania. Uregulował stosunki w Kościołach wschodnich, zakazał jezuitom stosowania na misjach tzw. rytu chińskiego (w Chinach) i rytu malabarskiego (w Indiach), w wielu krajach - również w Italii i Polsce ograniczył liczbę obowiązujących świąt kościelnych i apelował o humanitarne traktowanie Indian. W sporze o ryty rozstrzygnął Benedykt XIV w 1742 roku, że w liturgii nie są dopuszczalne zwyczaje chińskie: liturgia nabożeństw powinna być wolna od naleciałości jakiegokolwiek zabobonu. W 1744 roku potępił też tzw. "ryty malabarskie" w Indiach. Te decyzje papieskie utrudniły pracę misyjną Kościoła. Benedykt wystąpił przeciwko jezuitom w Portugalii, gdzie zwalczał ich gwałtownie minister Pombal. Dekret w tej sprawie miał dla jezuitów bardzo poważne następstwa. W zakresie wewnętrzno-kościelnym Benedykt XIV zapoczątkował reformę tzw. indeksu (książek zakazanych) i procedury zamieszczania dzieł na indeksie. Za jego pontyfikatu zawarto porozumienia z wielu państwami: m.in. uznał Fryderyka II za króla Prus, dzięki czemu nie doszło do powstania pruskiego Kościoła państwowego. Zachowywał neutralność wobec walk o tron w Austrii, co nie uchroniło Państwa Kościelnego przed wtargnięciem armii austriackiej, która wkrótce została pokonana przez cesarza Karola VII. Po jego śmierci papież udzielił poparcia Franciszkowi I Stefanowi, małżonkowi królowej Czech i Węgier Marii Teresy. Kiedy Francja i Hiszpania uznały go za cesarza, papiestwo utraciło prawa lenne w Parmie i Piacenzy. Benedykt XIV zawarł konkordaty z Sabaudią, Neapolem, Hiszpanią i Portugalią, wykazując daleko posuniętą uległość. Zezwolił prymasom Polski na noszenie szat purpurowych, na wzór kardynałów. Jako przyjaciel i mecenas naukowców oraz artystów Benedykt XIV przekształcił Rzym w znaczący ośrodek naukowy, finansując wiele badań, tworząc cztery akademie papieskie i fundując na uniwersytetach katedry matematyki, fizyki i chemii. Dokonał rewizji "Indeksu ksiąg zakazanych", przyczyniając się m.in. do wykreślenia z niego dzieł Kopernika i Galileusza. W Polsce zatwierdził reformę szkół pijarskich, opracowaną przez Stanisława Konarskiego. Do muzeum na Kapitolu zakupił posągi i utworzył galerię obrazów, a do zbiorów watykańskich nabył największą rzymską bibliotekę Ottobioniego. W Pałacu Watykańskim utworzył Muzeum Chrześcijańskiej Sztuki Antycznej. Odnowił wiełe kościołów, a Bazylikę św. Pawła za Murami ozdobił portretami wszystkich papieży. Zmarł, mając 83 lata, w Rzymie i został pochowany w bazylice św. Piotra. Był jednym z najbardziej wykształconych papieży czasów nowożytnych, jednak zbyt uległy wobec niektórych państw, aczkolwiek spotykał się i to było specyfiką jego pontyfikatu z uznaniem zarówno katolików jak protestantów. Dla Polski: Na prośbę prymasa Adama Komorowskiego papież zezwolił od 2 października 1749 roku prymasom Polski na noszenie szat purpurowych na wzór kardynałów. Benedykt XIV wyłączył w 1764 roku z metropolii gnieźnieńskiej biskupstwo wrocławskie i podporządkował je bezpośrednio jurysdykcji Stolicy Apostolskiej.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk